Koszmary senne i lęki nocne u dzieci – jak sobie z nimi radzić?

Koszmary senne i lęki nocne u dzieci nie są groźne, chociaż niejednemu opiekunowi pęka serce, gdy dotyczą ich pociechy. Płacz i rzucanie się dziecka podczas snu utrudnia wypoczynek całej rodzinie. Dlatego warto podjąć kroki, by pomóc maluchowi przezwyciężyć te zaburzenia. Lęk nocny i koszmar to jednak nie to samo – na czym polega różnica i jak sobie z nimi poradzić?

Koszmary a stany lękowe u dzieci w nocy

Lęki nocne u dzieci objawiają się nagłym płaczem, krzykiem, jęczeniem, wierceniem się w łóżku oraz przyspieszonym oddechem. Niekiedy rodzice zauważają, że maluch ma otwarte oczy, a jednak nie jest w pełni świadomy tego, co się wokół niego dzieje, nie da się go obudzić. Nie reaguje na to, co się do niego mówi, nie postępuje racjonalnie. Taki atak lękowy trwa przeważnie od kilku do nawet kilkudziesięciu minut. Po nim dziecko potrafi natychmiast zasnąć i bardzo często nie pamięta, że w nocy miało atak. Nocne lęki pojawiają się u dzieci w różnym wieku – zarówno u bardzo małych (półrocznych), jak i starszych (12 lat). Jednak wg badań 40% maluchów doświadcza ich, mając od 2,5 roku do 6 lat.

Z kolei koszmary wybudzają ze snu. Dzieci pamiętają, co im się śniło i uspokajają się zazwyczaj wówczas, gdy jest przy nich osoba dorosła. Często nie chcą ponownie zasnąć, gdy mają zostać same lub gdy jest całkowicie ciemno.

Koszmary senne pojawiają się podczas fazy REM (w drugiej połowie nocy), zaś lęki nocne krótko po zaśnięciu. Dziecko, które miało nocne koszmary, zwykle jest rano niespokojne. W przypadku lęku nocnego bardziej zdenerwowani bywają rodzice, którzy byli świadkami napadu.

Przyczyny lęków nocnych

Ponieważ przyczyny lęków nocnych nie są do końca znane, trudno jest im zapobiegać. Pewne jest jednak, że nie świadczą one o żadnych nieprawidłowościach w rozwoju. Za czynniki sprzyjające pojawieniu się ich uchodzą jednak:

• niewyspanie dziecka,
• wysoka gorączka,
• stosowanie niektórych leków albo kofeiny.

Lęki nocne częściej dotykają dzieci, których rodzice lunatykują lub cierpią (bądź cierpieli) na zaburzenia snu. Warto zwrócić także uwagę, czy maluch nie ma bezdechów sennych, zespołu niespokojnych nóg czy choroby refluksowej przełyku, ponieważ mogą one zaburzać proces snu.

Lęki nocne u dzieci – jak pomóc?

Jeśli dziecko ma atak nocnego lęku, należy – choć może wydawać się to bardzo trudne – przeczekać i spokojnie mówić do brzdąca. Jeśli na dotyk reaguje agresją, nie należy go na siłę przytulać ani wybudzać.

Gdy wiemy, że dziecko w czasie nocnego lęku chodzi po domu (lunatykowanie nie zdarza się jednak często), wieczorem powinniśmy zabrać wszystkie zabawki z podłogi, a także zabezpieczyć drzwi oraz okna. Pokój należy przygotować w taki sposób, by smyk nie wyrządził sobie przypadkiem krzywdy.

Aby złagodzić nocne lęki, można ograniczyć dziecku czas spędzany przed ekranem tabletu, komórki czy telewizora, zwłaszcza przed snem. Nie dość, że ekrany potrafią rozregulować wydzielanie melatoniny (hormonu snu), to dodatkowo niewłaściwe treści mogą wywołać niepokój. Warto wprowadzić także rytuały wyciszające: kąpiel o regularnej porze, czytanie książek, zasypianie w pobliżu rodzica lub przy delikatnym świetle lampki. Specjaliści radzą też, by ok. 15 minut przed godziną, o której zazwyczaj pojawia się nocny lęk, lekko wybudzić maluszka. Dziecko przestaje się wówczas wiercić, normuje się jego oddech, a także zmienia się faza snu – czasem to wystarcza.

Przyczyny koszmarów sennych u dzieci

Niektóre zalecenia dotyczące postępowania przy lękach nocnych można też odnieść do tych maluchów, które często mają nocne koszmary. Koszmary mogą wynikać z:

• przeżyć, których dziecko doświadczyło w ciągu dnia,
• oglądania nie zawsze dopasowanych do wieku dziecka bajek i filmów.

Dręczone złymi marami maluchy odczuwają niepokój także przed zaśnięciem, tłumaczą rodzicom, że potwory mieszkają w szafie lub pod łóżkiem.

Zakaz oglądania telewizji przed snem, ciepła kąpiel czy czytanie bajek pozwalają na spokojne ułożenie się do snu. Przydać może się także przytulanka: lalka, miś czy inna ukochana zabawka, którą dziecko może zawsze mieć ze sobą, a także lampka lub projektor, które oświetlą delikatnie pokój. Jeśli mimo to koszmar wybudza dziecko, nie zostawiajmy pociechy samej sobie – posiedźmy z nią póki nie zaśnie.