Jak karać dziecko za złe zachowanie? Jak robić to właściwie?

Wiele mówi się o nagradzaniu dzieci i wychowywaniu poprzez bliski kontakt z maluchem. A jeśli premiujemy dobre, to jak karać dziecko za złe zachowanie? W końcu maluchy często rozrabiają, są niesforne, ciekawskie – prowadzi to często do niepożądanych zachowań. Negatywne opinie – wyrażane przez psychologów czy pedagogów – na temat klapsów, metody “time out” i podnoszenia głosu działają na wielu rodziców otrzeźwiająco i zwracają ich uwagę na krzywdzący wymiar tych kar. Jakie zatem rodzaje kary dla dziecka stosować, by były one skuteczne, ale jednocześnie nieszkodliwe dla psychiki malucha?

Jak mądrze karać dziecko?

Warto zdawać sobie sprawę, że to nagradzanie ma lepszy skutek wychowawczy niż karanie. Nagroda (również słowna) kojarzy się brzdącowi z pożądanym zachowaniem. Jeśli zostanie za coś pochwalony, sprawi mu to przyjemność. Jest to miłe uczucie, powoduje zadowolenie, więc dlaczego nie postępować tak, jak mówi rodzic? Dlatego jeśli chcemy, by maluch zachowywał się odpowiednio w restauracji, dzielił się z rodzeństwem zabawkami i mówił “dziękuję”, warto pochwalić go za każdym razem, kiedy zachowa się właściwie. Jeśli jednak bije rówieśników, brzydko się odzywa czy wyrywa na ulicy, wybranie odpowiedniego rodzaju kary dla dziecka wydaje się konieczne, również dla jego bezpieczeństwa.

Konsekwencja musi być adekwatna do przewinienia i wieku dziecka – kary dla dwulatka różnią się od tych dla nastolatka. Bez względu na wiek pociechy każdą trzeba jednak zapowiedzieć. Ukucnij przed dzieckiem lub usiądź, innymi słowy – zrównaj się z nim, nie patrz na nie z góry. Następnie wytłumacz mu, że to, co zrobił jest złe, bo na przykład krzywdzi tym drugą osobę lub naraża siebie i/lub innych na niebezpieczeństwo. Gdy sytuacja się powtórzy, wytłumacz ponownie czemu dane zachowanie jest niepożądane i zapowiedz, że przy kolejnym przewinieniu wymierzysz mu karę. Jeśli groźba nie poskutkuje, dopiero wówczas przejdź do czynów.

Jak karać dwuletnie dziecko za złe zachowanie?

Wychowywanie dziecka do drugiego roku życia jest dosyć spokojnym etapem życia rodziny. Maluch poznaje i przyzwyczaja się do otoczenia, zdobywa nowe umiejętności, dopiero zaczyna się robić ruchliwy i ciekawski. Około drugiego roku życia następuje jednak bardzo burzliwy przełom w rozwoju malucha. Zaczyna on eksponować swoją niezależność, jednocześnie nie rozumiejąc zagrożeń i nie potrafiąc jeszcze jasno porozumieć się z otoczeniem. Zapewne znane jest Ci twierdzenie “bunt dwulatka”? To właśnie moment, kiedy rodzice zaczynają zastanawiać się jak karać dziecko za złe zachowanie.

Tymczasem karanie dwulatka lepiej ograniczyć do minimum, a na niewłaściwe zachowania reagować ze spokojem. Zapowiedz karę, jak zostało to opisane wyżej, a jeśli to nie skutkuje – działaj. Zabierz zabawkę, jeśli maluch bije nią inne dziecko. Wynieś brzdąca ze sklepu, jeśli ten rzuca się na podłogę, wymuszając kupno słodyczy czy innego produktu. Chociaż nie jest to łatwe, pamiętaj o zachowaniu spokoju. Opanowanie w połączeniu z konsekwentnym działaniem sprawdzą się lepiej niż niegdyś popularne metody, takie jak np. time-out (pozostawienie dziecka w samotności na pewien czas) czy klaps.

W przypadku dwulatka time-out jest co najmniej nie do przyjęcia. Tak małe dziecko nie powinno zostawać samo nawet na chwilę (bez znaczenia czy jest zamknięty we własnym pokoju). Brzdąc nie jest na tyle dojrzały, by w ogóle zrozumieć, dlaczego zostaje opuszczony przez najbliższych.

Odebranie przywileju jako rodzaj kary dla dziecka

Odebranie przywileju działa lepiej niż groźba czyhającego klapsa czy stwierdzenie, że w przyszłym tygodniu nie pójdzie do kina na bajkę, na którą tak długo czeka. Małe dziecko nie rozumie pojęć „tydzień”, „za chwilę”, „niedługo”. To dla niego abstrakcja. Dlatego w żadnym stopniu nie wpłynie to na polepszenie jego zachowania.

Nie odkładaj więc kary na później. Brzdąc rzuca w kolegę piaskiem podczas zabawy na placu zabaw? Zabierz go do domu. Bije koleżankę samochodzikiem? Odbierz mu zabawkę. Działaj konsekwentnie i błyskawicznie. I co bardzo ważne – dotrzymuj słowa i nie wycofuj się pod wpływem płaczu smyka. Nie pozwalaj również na negocjowanie konsekwencji.

A dlaczego dziecko w ogóle robi coś, czego nie popieramy? Należy mieć na uwadze to, że nie robi tego, by zrobić na złość. Eksperymentuje, sprawdza granice, do których może się posunąć. W ten sposób poznaje nasze reakcje na poszczególne zdarzenia. Stąd tak bardzo ważna jest konsekwencja. Jeśli maluch zobaczy, że obiecana kara nie nastąpiła, uzna, że następnym razem też mu się upiecze.

Solidarne karanie dzieci

Jeśli rodzice ustalą między sobą jak karać dziecko za złe zachowanie, muszą się tego trzymać i działać solidarnie. Niestety – nie można sobie pozwolić na miękkie serce. Jeśli tata nie pozwolił na granie na telefonie, ponieważ źle się zachowywało w autobusie, to mama również nie może na to pozwolić.

Wszelkie kwestie sporne powinny być omawiane wówczas, gdy dziecko nie jest świadkiem dyskusji. Obie strony muszą szanować swoje decyzje i nie zmieniać ich za plecami drugiego rodzica albo wbrew niemu.

Zabronione kary dla dziecka za złe zachowanie

Niektóre kary, takie jak bicie dziecka (również popularny “klaps w pupę”), są zabronione prawnie. Przemoc fizyczna wobec dzieci (zalicza się do tego również potrząsanie) jest dowodem nieudolności rodziców, działania pod wpływem emocji i wcale nie prowadzi do wychowania dziecka grzecznego. Zamiast tego brzdąc wyrośnie na człowieka zastraszonego, zakompleksionego, a nawet agresywnego.

Podczas wymierzania kary dziecku uważaj na słowa. Te potrafią ranić równie mocno, o ile nie bardziej, jak bicie. Na liście takich złych kar jest negatywne porównywanie smyka do rówieśników lub rodzeństwa, poniżanie, obrażanie, wyśmiewanie. Z listy kar dla dzieci należy więc wykreślić takie sformułowania jak: “Magda potrafi to zrobić, a ty nie”, “zawsze wszystko psujesz i gubisz”, “jesteś paskudny”, “masz dziurawe ręce”, “nie uda ci się”. Dzieci, które często słyszą takie słowa, nie starają się zmienić swojego zachowania. Dostosowują je natomiast do opinii, jakie słyszą na swój temat.