Kiedy przychodzi zając? O tradycji wręczania prezentów na Wielkanoc dla dzieci

Nie ma chyba osoby, która nie wiedziałaby, że grudzień to świąteczny okres wręczania prezentów. Dawanie upominków na Wielkanoc jest w Polsce mniej popularne. Mimo to warto wiedzieć, kiedy przychodzi zając do dzieci i jakie prezenty może przynieść. Święta wielkanocne – oprócz tego, że mają przede wszystkim upamiętnić śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa – są także okazją do kultywowania kilku ciekawych tradycji. Niniejszy artykuł skoncentrowaliśmy na zającu. Na czym polega szukanie jajek wielkanocnych i w jakim celu robi się gniazdko wielkanocne? Kiedy zajączek przynosi prezenty i w jakich rejonach Polski jest szczególnie popularny?

Kiedy przychodzi zając na Wielkanoc?

Przyjęło się, że zając wielkanocny przychodzi w pierwszy dzień świąt, czyli Wielką Niedzielę, z samego rana. Wówczas po (rzadziej przed) uroczystym śniadaniu w rodzinnym gronie dzieci szukają ukrytych w domu czy ogrodzie prezentów od zajączka. Parafrazując jednak znane polskie przysłowie – co region, to obyczaj. Weźmy na przykład Wielkopolskę. Tam szukanie zajączka odbywa się już w Wielki Czwartek, a więc dzień przed ścisłym postem, gdy rodzina może pozwolić sobie na zjedzenie słodkości.

Gdzie w Polsce przychodzi zając wielkanocny?

W Polsce zajączek przynosi prezenty na Śląsku, Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce, czyli po zachodniej stronie kraju. Wynika to z tego, że tradycja ta przywędrowała do nas najprawdopodobniej z Niemiec. Obecnie zbieranie jajek wielkanocnych staje się coraz popularniejsze również w innych województwach. Niemniej jednak większej części Polski zajączek nadal kojarzy się gównie ze słodkimi figurkami z czekolady lub kartkami świątecznymi.

Z zającem jest trochę jak z inną fikcyjną postacią, która zimą wręcza prezenty. Dzieci wyobrażają sobie, że to duży, puszysty zwierzak z własnym koszem. Konkretnego dnia w roku odwiedza po kolei wszystkie domy i do przygotowanych wcześniej mniejszych koszyczków lub gniazdek wkłada prezenty wielkanocne. Dzieci wiedzą, kiedy przychodzi zając, i wyczekują jego przyjścia. Ten jednak zawsze „zjawia się” niespodziewanie, gdy szkraby akurat zmorzy sen lub znudzą się oczekiwaniem i odejdą z posterunku. Czy obraz ten nie przypomina Ci Świętego Mikołaja chowającego upominki do dużej skarpety?

Co symbolizuje zajączek wielkanocny?

Zając wielkanocny, w przeciwieństwie do baranka czy jajek wielkanocnych, nie ma ustalonego pochodzenia i jasnej symboliki w tradycji chrześcijańskiej. Dlatego uznaje się, że jego początków należy szukać gdzie indziej – konkretniej wśród pogańskich zwyczajów.

Jak już zostało wspomniane, zajączek przywędrował do Polski bezpośrednio z Niemiec. W Niemczech szukanie przez dzieci kolorowych pisanek (albo innych, mniejszych prezentów) schowanych w nocy przez „zajączka” (czyli tak naprawdę przez rodzinę), jest znane już od kilkuset lat. Podobny zwyczaj można spotkać w krajach anglosaskich, gdzie dzieci bawią się niemal identycznie podczas tzw. Egg Hunt. Bardzo często zamiast pisanek chowa się słodycze, którymi maluchy następnie dzielą się z dorosłymi.

Zanim jednak szukanie jajek wielkanocnych czy innych prezentów na zajączka przeszło do tradycji świątecznej, sama postać szaraka musiała utrwalić się mocno w kulturze. Zając ukazywał się w wielu krajach (nie tylko europejskich) na długo przed nastaniem chrześcijaństwa. Za przykład niech posłużą:

• starożytny Egipt – postać zająca przyjmował bóg Ozyrys,
• starożytna Grecja – towarzyszem bogini Afrodyty był m.in. zając,
• kraje germańskie i anglosaskie czciły Ēostre, boginię wiosny, płodności i szczęścia, której ulubionym towarzyszem był właśnie zając.

Od imienia Ēostre wzięła się zresztą nazwa świąt wielkanocnych – ang. Easter, niem. Ostern. Szarak przejął cechy bogini, stając się tym samym symbolem płodności oraz dobrobytu.

Dlaczego jednak ustalono, że to właśnie zajączek powinien przynosić prezenty? I dlaczego zaczęto go łączyć z jajkami wielkanocnymi? Istnieje kilka teorii. Najczęściej wskazuje się jednak na zależność pomiędzy pojawieniem się zająca a porą roku. W przeszłości to właśnie on był pierwszym zwierzęciem, które wraz z nadejściem wiosny dostrzegano na polach. Zauważano to zwłaszcza podczas polowań, które w krajach anglosaskich były niezwykle popularne. Tym samym zajączek wielkanocny stał się również symbolem życia po zimowym śnie, w który zapadała cała natura. Żeby jeszcze bardziej podkreślić jego powiązanie z wiosną, często prezentowano go obok wielkanocnych jajek, od dawna powiązanych z narodzinami i płodnością.

Prezenty na Wielkanoc dla dzieci – co powinien wręczyć zając?

Spotyka się dwie formy wręczania prezentów na zajączka:

1. „zwierzak” wkłada je do koszyczka (bardzo często ręcznie przygotowanego przez maluchy),
2. albo chowa po całym domu lub ogrodzie, aby rankiem smyki mogły bawić się w szukanie jajek i innych upominków wielkanocnych.

Prezenty na zajączka dla dziecka są zazwyczaj mniej okazałe od tych, którymi obdarowuje się bliskich podczas Bożego Narodzenia. Bardzo często są to po prostu słodycze lub drobne upominki, takie jak dekoracje świąteczne czy figurki.

Możesz jednak zdecydować się na inne, nieco „bogatsze” prezenty. Jednocześnie nie musisz się przy tym zbytnio wykosztowywać – upominki do 50 zł powinny w zupełności wystarczyć na Wielkanoc. Dobrym pomysłem będą więc wszelkie maskotki (wyglądem mogą przypominać zajączka, kurczaczka czy baranka), zabawki interaktywne, a także niezawodne klocki lub układanki. Te wykonane z drewna mogą dodatkowo nieść ważną naukę – jako zabawki ekologiczne są silnie związane z naturą, która w tym wiosennym, odżywczym okresie budzi się na nowo do życia. Szkrabowi, który uwielbia podbierać telefon lub jest zauroczony pilotem do telewizora, możesz z kolei sprezentować elektroniczny gadżet.

Jeśli dotychczas nie kultywowaliście tradycji związanej z szukaniem jajek wielkanocnych czy prezentami od zajączka, przemyślcie, czy nie zaproponować maluchom takiej zabawy podczas tegorocznych świąt. Kiedy bowiem przychodzi zając i wręcza prezenty na Wielkanoc, święta nie tylko stają się weselsze, ale i bardziej rodzinne. Wszyscy mogą się przecież zaangażować i pomóc dzieciakom w poszukiwaniu niespodzianek!

Jeśli w domu macie starsze szkraby, które nie wierzą ani w zajączka, ani Świętego Mikołaja, możecie ustalić nowe reguły – poukrywajcie upominki sobie wzajemnie: dzieci rodzicom, a rodzice dzieciom. Mimo tej małej modyfikacji, która odbiega od tradycyjnego szukania jajek wielkanocnych, zabawa może być fantastyczna! A i same święta nabiorą jeszcze bardziej niezwykłej atmosfery.