Najpopularniejsze tradycje bożonarodzeniowe w Polsce

Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce są wciąż kultywowane. Nawet rodziny, którym daleko do regularnego odwiedzania kościoła wciąż ich przestrzegają i przekazują z pokolenia na pokolenie. Święta Bożego Narodzenia w Polsce to nie tylko część wiary, ale także element kultury. Każdy z nas wie, jakie są wigilijne zwyczaje, jednak często nie zdajemy sobie sprawy, dlaczego tak, a nie inaczej, wygląda świąteczny stół czy dlaczego stoimy iglaste drzewko. Warto się tego dowiedzieć i opowiedzieć o tym najmłodszym domownikom. Tradycje świąt Bożego Narodzenia różnią się w zależności od regionu, w niniejszym artykule zebraliśmy tylko najpopularniejsze z nich.

12 potraw wigilijnych

Bożonarodzeniowa tradycja nakazuje, by na świątecznym stole pojawiło się 12 potraw. Symbolizują one 12 apostołów. W kulturze polskiej są to potrawy postne. Chociaż post został zniesiony już kilka lat temu, w wielu domach wciąż kultywuje się tę tradycję. I tak na polskich stołach zobaczymy co najwyżej mięso z ryb, ale przede wszystkim dania zawierające ziarna zbóż, miód, grzyby i mak, czyli produkty kojarzące się niegdyś z dostatkiem.

Potrawy bywają różne – zależy to od regionu, w którym żyją domownicy. Do najpopularniejszych jednak należą: barszcz czerwony lub zupa grzybowa, ryba po grecku, karp, kapusta z grzybami lub grochem, pierogi z kapustą i grzybami, kluski z makiem, śledź pod każdą postacią, kompot z suszu, piernik, kutia, makowiec i sernik.

Sianko pod obrusem

Niektórych może to zdziwić, ale zwyczaj chowania sianka pod obrusem wywodzi się z… pogańskiej Polski. Poganie składali ofiarę z siana słowiańskiemu bogu Ziemiennikowi. Był on patronem stepów, spustoszałej ziemi, nieużytków rolnych i wysp, a także opiekunem robaków.

Chrześcijanie nadali sianu innego znaczenia – podczas świąt symbolizuje żłóbek, w którym urodził się Syn Boży. Według innych źródeł to znak ubóstwa, w którym przyszedł na świat Jezus. W dawnych czasach, w zależności od regionu, sianem słane były całe stoły, a nawet podłoga, magnaci ustawiali w kątach snopy siana.

Puste miejsce przy stole

Ważną tradycją bożonarodzeniową w Polsce jest pozostawienie dodatkowego miejsca przy stole z gotowym nakryciem. Ten zwyczaj świąteczny może bardzo nurtować najmłodszych członków rodziny.

Niegdyś miejsce to było przeznaczone dla ducha bliskiej, zmarłej osoby, co – podobnie jak siano pod obrusem – nawiązuje do starosłowiańskiej kultury. W XIX w. przyjęła się inna symbolika, nawiązująca do biblijnej wędrówki Marii, Józefa i małego Jezusa. Obecnie puste miejsce czeka na zbłąkanego wędrowca. Tradycja Bożego Narodzenia nakazuje, by osobę samotną właściwie ugościć.

Dzielenie się opłatkiem

Świąteczna tradycja dzielenia się opłatkiem została zapoczątkowana w XVIII w. Jest znana także mieszkańcom Włoch, Czech, Litwy, Ukrainy, Słowacji i Węgier. Swoje źródło ma w początkach chrześcijaństwa, kiedy to ludzie dzielili się własnym chlebem z bliskimi. Nawiązuje również do modlitwy “Ojcze nasz” i fragmentu o chlebie, a także jest wspomnieniem Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus dzielił się chlebem ze swoimi uczniami.

Współcześnie łamiemy się opłatkiem również z chęci pojednania. Jeśli np. pokłóciliśmy się z rodzeństwem, to podzielenie się opłatkiem jest oznaką pogodzenia się. Nie powinno zasiadać się do wigilijnego stołu zwaśnionym.

Co symbolizuje choinka na Boże Narodzenie?

Tradycja dekorowania choinki dotarła do Polski z Prus na przełomie XVIII i XIX w. Zielone drzewko – najczęściej jodła lub świerk – symbolizuje rajskie drzewo, z którego zrywać można owoce życia. Wspomnianymi owocami były dawniej orzechy (oznaka dobrobytu) oraz jabłka (symbol zdrowia i, oczywiście, biblijnego jabłka zerwanego przez Ewę). Te jadalne ozdoby zamienione zostały obecnie na bombki, a jeśli w domu są dzieci – również na cukierki i pierniczki. Symboliczne drzewko łączy też ziemię z niebem.

Czekanie na pierwszą gwiazdkę

Zanim wszyscy usiądą przy suto zastawionym stole, a następnie otworzą paczki z prezentami, zwyczaj świąteczny nakazuje, by poczekać aż na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka. Tradycja ta nawiązuje do Gwiazdy Betlejemskiej, która prowadziła Trzech Króli do nowonarodzonego Jezusa.

Wypatrywania ciała niebieskiego na niebie przypada zazwyczaj dzieciom. Jest to bardzo odpowiedzialne zadanie, ponieważ gdy nie ma gwiazdki, nie ma również prezentów. Żaden smyk nie chciałby do tego dopuścić!

Prezenty na święta Bożego Narodzenia

Jak to bywa z wieloma tradycjami, tak i ta sięga bardzo dawnych czasów. Co może zaskoczyć – jeszcze przed narodzinami Chrystusa! Ludzkości od wieków znane były dary, jednak nie do końca w takim znaczeniu, jak jest to obecnie. Chodziło wówczas o handel wymienny lub ofiary (np. dla bogów).

Bezinteresowne obdarowywanie – tylko po to, by sprawić komuś przyjemność – miało swoje początki za życia biskupa Mikołaja z Miry, czyli na przełomie III i IV w. Obecnie w dzień jego śmierci obchodzimy mikołajki.

Wraz ze zwyczajem ubierania świątecznego drzewka, przybył inny – prezenty pod choinką. Dawniej były to drobne upominki, bo choć zabawki były już znane w starożytności, stać na nie było tylko najmożniejszych (chyba że zostały np. wystrugane przez dziadka ze znalezionego kawałka drewna). Współcześnie – kiedy zabawki są już łatwo dostępne – znajdują się pod choinką w każdym domu, gdzie mieszkają małe smyki.

W Polsce zwyczaj otwierania prezentów odbywa się po kolacji wigilijnej.